denilen çıkarımla, analoji denilen çıkarım usulünün sathi de olsa kısa bir şekilde incelenmesi yararlı olacaktır. Eskilerin kıyas-ı burhanî dedikleri, Türkçe’de tasım dediğimiz çıkarım usulünde, öncüllerin doğru olması ve çıkarımın da kurallarına uygun tatbik edilmesi halinde, çıkarımın sonucu, zorunlu olarak doğru olur. Sonucun aksini düşünmek akla aykırıdır. Kıyas-ı burhanîde, çıkarım sonucunun zorunlu olması, iki şarta bağlıdır: Öncüllerin doğru olmasına ve çıkarım kurallarının doğru uygulanmasına. Neticede kıyas-ı burhanî yani tasım yoluyla çıkarım yapabilmek için doğru çıkarım veren kıyas formlarının ve kurallarının iyice bilinmesi gerekir.

   Doğru çıkarım veren kıyas formlarının sayısı on dokuzdur. Bunların da çok azı ilmi çevrelerce kullanılır.

  Kıyas-ı burhanîde sonucun zorunlu olduğuna dair aşağıdaki örnekleri verebiliriz:

  Bütün kuşlar uçucudur        Bütün A’lar B’dir

  Karga kuştur                      Bütün C’ler A’dır

  ----------------------------     ----------------------

  O halde karga uçucudur      O halde bütün C’ler B’dir

  79