GÖNYE KALESİNİN KAZAKLAR TARAFINDAN İSTİLASI VE KURTARILMASI Gönye, Çoruh nehri ağzında küçük bir bölgedir. 1509 tarihinde fethedilmiş, daha sonra buraya bir kale ve cami yaptırılarak askeri bir üs olarak kullanılmıştı. Batum Sancağı kurulduktan sonra da zaman zaman bu sancağın merkezliğini yapmıştı.
Gönye Kalesi Kazaklar tarafından istila edildiğinde (1637 yılı) bir görevle Erzurum taraflarında bulunan Evliya Çelebi,Tortum kazasında bulunuyordu. Gönye'nin istila edildiğine dair haber Tortum'a gelir gelmez, Tortum Paşası ile birlikte Gönye'ye gelen Evliya Çelebi, kalenin kurtarılması hareketini bütün tafsilatıyla anlatmıştır. Evliya Çelebi şöyle başlıyor :
"Tortum askeri ile Erzurum'a gitmek için büyük bir kalabalık toplanmışken Karadeniz kıyısındaki Gönye Kalesini Rus Kazaklarının ansızın istila ettikleri haberi, Seydi Ahmet Paşa'ya geldi. Paşa hemen zırhını giydi." Paşa yüz kişi hafif asker toplayıp kuzeye yöneldi. İki gün sonra Gönye toprağına girildi. 3000 kadar giyimli, silahlı Meğril aznavurları, Gürcü ileri gelenleri geldiler.
Sabahleyin "Karadeniz kıyısındaki Gönye Kalesine vardık." Kazaklar kaleye yerleşmiş ve 70 kadar şayka kayıklarını da kalenin eteğine bağlamışlardı. Bir hayli mücadele oldu. Önce kale duvarlarına bağlı şaykalar, askeri ile teslim alındı. Sonra kazakların hücumları oldu. Batum sancağından yeni Laz kuvvetleri geldi ve birkaç gün sonra kale geri alındı. Bu olayda 140 kadar şehit verildi.
Erzurum Valisi 7000 kadar seçme askeri 5 günde Gönye'ye gönderdi ise de askerler geldiğinde kale geri alınmıştı. Erzurum askerinin başında Kars Paşası Baki Paşa ile Pasin Sancağı beyi Kenan Paşa bulunuyordu. Bu harekata Kemah, Erzincan, Tercan, Kelkit, Koyluhisar, Hacı Murat Kalesi, Gümüşhane, Bayburt, Hınıs, İspir, Tekmeli, Kuzucan, Tortum, Mecingirt, Hamerduvan sancakları da komutan ve erleri ile katılmıştı.
"Ertesi gün seher vakti Gönye kalesinin güney tarafında, Hopa ve Rize yönünden deniz kıyısında büyük bir alay peyda oldu. Meğer Trabzon paşası 3000 asker, 70 tane sandal, 100 kadar menkesle ile asker, yiyecek, 10 tane sahi top getirerek Gönye kalesinin yardımına gelmiş." diyen Evliya Çelebi, Trabzon Beylerbeyinin bu gecikmesinden dolayı nasıl cezalandırıldığını anlatır.
Tortum Sancak Beyi Seydi Ahmet Paşa, 7 günlük gecikme ile Gönye imdadına geldiği için Trabzon Beylerbeyini azarladı ve Trabzon kuvvetleri ileri gelenlerinden 70 kadarını alıp Gönye Kalesine hapsetti. Kendi eyaleti içinde bulunan bir kalenin imdadına geç geldiği için Trabzonluları şikayet babında padişaha bir mektup hazırladı. Bu mektubun padişaha gönderilmemesi için diğer paşalar araya girdiler. Seydi Ahmet Paşa üç gün süren bir pazarlık sonunda zorlukla ikna edildi. Seydi Ahmet Paşa'nın
99
99 |