Rize kasabası 1530 tarihinden 1583 tarihine kadar 94 hane azalarak 258 haneden 164 haneye düşmüştü. Popikola mahallesinde kısmen Müslümanlığa geçişler görülmekte idi.
Bu metinde geçen Cami-Şerif camisi nerede idi? Harita 3'te görüleceği gibi eski Rize kasabasını teşkil eden Piriçelebi ve Eminettin mahallelerinde toplam üç cami bulunuyordu: Şeyh Camisi, Eminettin Camisi ve Kale Camisi. Kale Camisi ile Şeyh Camisinin bilinen ilk yapılış tarihleri 1583 yılından sonraya rastlar. O halde geriye sadece bir cami kalıyor. Eminettin Mahallesi Camisi. 2000 yılı başında yeniden ibadete açılan bu caminin arsası üzerinde asrın başlarında ahşap bir cami bulunuyordu. Şiddetli bir kar yağışı sonucu çöken bu ahşap caminin Rize'nin ilk Müslüman mabedi olduğunu tahmin ediyoruz. 1520 tarihinden beri mevcut olan bu camiye, bir köprüden geçilerek gidildiğini daha önceki bölümlerde de belirtmiştik.
1583 tarihinde Rize'de muhtelif mahallelerden teşekkül eden üç büyük karye daha mevcuttu. Bu karyelerden birincisi 8 mahallesi olan Emare karyesi idi. Bu karyenin Rize'nin doğusuna düşen sahil kesimini içine aldığını tahmin ediyoruz. Hane sayısı 1530 tarihinden 1583 tarihine kadar sürekli azalarak, 443'den 305'e düşmüştü. Müslüman hane sayısında ise artış gözlenmektedir. 21 olan Müslüman hane sayısı 110 haneye yükselmişti. 2. Büyük karye olan Akrotir karyesinin de 8 mahallesi vardı. Akrotil Camiönü mahallesinin eski ismi idi. Akrotir veya Akrotil: Bu iki kelimenin benzerliği, Akrotir karyesinin Rize'nin batı sahil kesimlerini isimlendirdiğine dair kanaatimizi kuvvetlendirmektedir. Akrotir karyesi de Emare karyesi gibi küçülmüş, hane sayısı 53 yılda 302'den 269'a düşmüştü. 3. büyük karye olan Piripoli Karyesine gelince bunun da 8 ayrı yerleşim yeri mevcuttu. Bunlardan Pasayan (Çarşı Mahallesi), Piripoli (Pehlivan Mahallesi), Ması (Kaplıca Mahallesi) yerleşim yerleri isimleriyle günümüze kadar gelebilen mahalleler olmuştur. Piripoli'nin 1583 tarihindeki nüfusu 387 hane idi. 50 yılda 55 hane kadar bir nüfus azalması yaşamıştır.
Bu üç büyük karye, Nefs-i Rize ile birlikte Rize belediyesinin bütününü kapsamakta idi. O dönemdeki Rize'nin doğusunda 42 haneli Mirekalu yani Gündoğdu Hamidiye mahallesi, batısında ise toplam olarak 150 haneden ibaret olan ve bugün Rodes olarak telaffuz edilen Rodi, yani Uzunköy, Çiftekavak ve Alipaşa köyleri vardı. Bizi bu kanaate getiren şey, Rodi karyesi içinde yer alan Maşer yerleşim yerinin Çiftekavak köyü ile Alipaşa köyü arasında yer alan alanda bir mıntıkanın eski adı olması olmuştur.
1583 tarihli tapu tahrir defterinin Rize bölümünde Rize kazası dahilinde 146 yerleşim yerinin ismi geçmektedir. Bu yerleşim yerlerinin 30'u karye,

  85