Bazı tarihi kaynaklar, Doğu Karadeniz bölgesine KHALDIK ülkesi diyorlar. Trabzon’dan doğuya doğru uzanan bu bölgeye Khaldık denilmesinin sebibi ne olabilir? Khaldi Urartuların en büyük milli tanrısı idi. Bu ismin Urartu Devleti’nin yıkılışından sonra Khaldi dinine bağlı kalıp Erzurum’un Kuzeyine çekilen Urartu Boylarına alem olduğu ve böylece bu bölgeye isimlerini verdikleri şemlinde bir idda vardır. Urartu boyları Buralara gelmiş midir? Yoksa Khaldi dini mi buralarda yaşama imkânı bulmuştur? Burası bilinmemektedir.

   İslam Ansiklopedisi, Bayburt’un Khaldi ülkesi içinde yer aldığını, sahilde oturan halkın iç kesimlerde oturan halka Hald dediklerini, Bayburt şehrinin kuzeyinde bulunan bir ovanın da Hart ismini taşıdığını, ayrıca Haldilerin Sami ve Arı ırklarından olmadıklarını zikretmektedir.

   2-KİMERLER VE İSKİTLER

   Doğu Karadeniz vilayetlerinin tarihinden bahsederken Kimmer ve İskit uluslarının kuzeyden güneye, Anadolu’ya inişlerinden bahsetmek adet olmuştur. Kimmerlerin Avrupalı ve Arı ırkından olduğu M.Ö.2000 yıllarında Karadeniz’in kuzeyinde Kırım ve Azak denizi çevresini yurt edindikleri; İskitlerin ise, Asyalı kavimlerden olup, batıya doğru gelerek Tuna ile Azak denizi arasındaki bölgeye yerleştikleri söylenmektedir. Fahrettin Kırzıoğlu, Sakalarla İskitlerin akraba iki kavim olduklarını, İranlıların Saka dedikleri kavimlere Yunanlıların İskit dediğini ve Sakaların Türk soyundan olduğunu iddia eder. Kırzıoğlu’na göre İskitler Kimmerleri önlerine katıp iki kere göçe zorlamışlardı. Bunlardan birincisi M.Ö. 713 tarihinde vukû bulmuş ve güneye inen Kimmerler, Urartuları yenmişlerdi. İskitlerin Kimmerleri ikinci defa göçe zorlamaları ve onları peşlerinden takip etmeleri 680-646 yılları arasında olmuştu.(7)

   Heredot bu göç olayını biraz farklı anlatıp şöyle diyor: İskitler Azak denizinden hareketle “Kafkas dağlarını sağlarına alarak sapmışlardı. Medler, İskitlerle savaşa tutuştular ve yenildiler, güçlerini yitirdiler. İskitler bütün Asya’ya yayıldılar”(8) “Bunlar Kimmerleri Avrupa’dan çıkardıktan sonra onların peşlerine düşüp Asya’ya girmişlerdi ve şimdi Media topraklarında yürüyorlardı.”(9) “Asya 28 yıl İskitlerin boyunduruğunda kaldı.” “Babil dışında bütün Asya’yı kendilerine bağlamışlardı.”(10)

  7 Fahrettin Kırzıoğlu. Kars Tarihi.

  8 -Asya tabiri ile Anadolu kastedilmektedir.

  9 -Medlerin yaşadığı İran’ın kuzeyi

  10 -Heredot Tarihi. Parağraf: 103, 104, 106 3