yapmıştı. Bu gazete anavatanla birleşme heyecanını canlı tutmaya gayret ederken, teşkilatlanan Müslüman halkın haklı sesini bütün dünyaya duyurmaya çalışıyordu. 1920 sonbaharında Ermenilerle yapılan savaşlar sonucu Kars vilayeti geri alınmıştı. Ardahan, Artvin ve Batum'un geri alınması için de fırsat kollanıyordu. Ermenilere karşı yapılan başarılı savaşların ve aynı zamanda Kars, Ardahan ve Artvin'in geri alınmasının mimarı, o zamanlar Doğu Cephesi Komutanı olan Kazım Karabekir Paşa olmuştu. Doğu sınırımız, 16 Mart 1921 tarihli Moskova Antlaşması ile belirlendi. 1920 senesi Temmuzunda Batum, İngilizler tarafından boşaltılınca Gürcüler, burayı hemen işgal ettiler. Bu işgal, Brest-Litowsk ve Trabzon antlaşmalarına aykırı olduğu için tarafımızdan hemen protesto edildi.
Atatürk Nutuk adlı eserinde bu durumu şöyle anlatmaktadır: “8 Mart 1921'de Ankara'da itimatnamesini sunmuş olan Gürcü elçisiyle de, Türkiye-Gürcistan antlaşması için görüşmeler başlamıştı. Nihayet 23 Şubat 1921'de verdiğimiz kesin bir ültimatom üzerine Ardahan, Artvin ve Batum'un tarafımızdan işgaline razı olundu. Batum'un işgali bu tarihten 15 gün sonra gerçekleşmiştir. Bu yerlerde, Türkiye'ye katılmayı sabırsızlıkla bekleyen halkın alkışları içinde Batum işgal edildi.
Daha sonra Moskova Antlaşması gereğince (16 Mart 1921), Batum boşaltıldı ve fakat işgal etmiş olduğumuz diğer kısımların anavatanda kalması kabul edildi."

  209

  III. BÖLÜM

  CUMHURİYET DÖNEMİ

  CUMHURİYETİN KURULUŞUNDAN ÇOK PARTİLİ DÖNEME (1923-1950)

   A- SİYASİ VE SOSYAL OLAYLAR