59

  B- TRABZON SANCAĞI VE BAĞLI KAZALARI

   "Osmanlı İmparatorluğunda, her eyaletin hususi şartlarına, her bölgenin bünye ve ihtiyaçlarına, kudretine" göre mali, iktisadi bir takım kanunları bulunduğu bilinmektedir. Buna bağlı olarak her eyalete farklı vergi sistemleri tatbik edilmiştir. Trabzon Livası için de, kendine has özellikleri nedeniyle, diğer eyaletlerden farklı olarak bazı kanunlar vazedilmişti. Bu kanunlar yukarıda sözünü ettiğimiz makale ile birlikte verildiği gibi diğer bazı kaynaklarda da yayınlanmıştır. Biz şimdi burada sadece Trabzon Livasına ait olan kanunların başlık isimlerini vermekle yetiniyoruz.
1- Trabzon İskele Kanunnamesi
2- Trabzon Dellaliye Kanunnamesi
3- Trabzon İhtisab Kanunnamesi
4- Trabzon İpek Resmi Kanunnamesi
5- Trabzon Şem'hane Kanunnamesi
6- Trabzon Niyabet Kanunnamesi
7- Trabzon Değirmenderesi Değirmenleri Kanunnamesi
8- Trabzon Livası Kanunnamesi
İhtisab terimi belediye işleri anlamına gelmekle beraber yukarıda ismi geçen ihtisab kanunu, belediyenin görevleri ile ilgili bir kanun değil; belediye hizmetlerine karşılık alınan vergileri gösteren bir kanundur. Dolayısıyla, bu kanunun muhtevasından o zamanlar Trabzon'da belediye hizmetlerinin nelerden ibaret olduğunu kısaca anlayabiliyoruz. İhtisab kanunu şehre giren hububattan, meyve ve balıktan, pişirilen ekmek, kesilen sığır, işletilen meyhanelerden ne miktar vergi alınacağını; eksik satan esnafa ne ceza kesileceğini göstermektedir. O halde belediye görevleri daha çok alım - satım ve esnaflıkla ilgili işleri kapsamaktaydı.
Trabzon'un kazaları : Kanuni devri başlarında Trabzon Livası, Trabzon merkez kazası ile birlikte Rize, Hemşin, Of, Atina, Arhavi, Kürtün ve Torul olmak üzere 8 kazayı ihtiva ediyordu. Biz önce Trabzon merkez kazası ile birlikte Of, Kürtün ve Torul kazalarından kısaca bahsedecek sonra da asıl konumuz olan Rize, Atina, Hemşin ve Arhavi kazalarını ele alacağız.

   1- TRABZON LİVASININ MERKEZ KAZASI TRABZON