Bizans İmparatoru Herakliyus döneminde (611-641) Thema’lar sistemi kuruldu. Thema, kolordu gücünde bir kuvvetin yönetebileceği bir genişliği ifade ediyordu. Thema denilen idari ve askeri birliklerin başında “Sitrategos” denilen bir komutan bulunuyordu. Thema askerleri bulundukları bölgede çifçi olarak yerleşiyor ve ordunun bir elemanı olarak sürekli askerlik yapıyordu. Başlangıçta bütün ülkede üç thema vardı; daha sonra sayıları çoğalarak 38’e ulaştı. Themalardan biri Kuzeydoğu Anadolu Bölgesinde bulunuyordu. İmparatör Theophilos (829-842) Trabzon, Gümüşhane ve Rize’yi içine alan bir teşkilatlanmaya gitmişti. Bu dönemde themalar turma’lara, thurmalar kaymakamlıklara, kaymakamlıklar “Bando” denilenküçük arazi birliklerine ayrılmıştı. Trabzon ve civarında bulunun ve Trabzon’un fethine kadar varlığını koruyan bandolar şunlardı: Harşit Vadisi (sonradan Çepnilerin eline geçmişti.), Akçaabat çevresi, Trabzon, Maçka, Yomra, Sürmene, Rize.(37)

   Bizans İmparatorluğunun başlangıcında köylülerişgücünü serbestçe kullanabiliyor; tüccarlar bağımsız hareket edebiliyordu. Büyük toprak mülkiyeti yoktu. Müslümanlarla yapılan savaşlar, devletin giderlerini artırınca, savaş giderlerini karşılayabilmek için çitçilerden alınan vergilere zam yapıldı. Kööylüler vergilerini verebilmek için topraklarını satarak toprak ağalarına sığınmaya başladılar. Eski toprak düzeni giderek bozuldu.

   5- SELÇUKLULAR VE DOĞU KARADENİZ BÖLGESİ

   1071 tarihinde Selçuklu imparatorluğunun Bizanslılara galibiyeti ve bu galibiyetin ardından Süleyman Şah’ın Anadolu’ya yayılma hareketi, Trab-zon ve çevresini etkilemiş ise de Seçuklu Türklerinin bu bölgeye gelişleri kalıcı olmamıştır.

   İbrahim Kafesoğlu, Sultan Melikşah adlı eserinde özetle: Melikşah’ın kumandanı Ahmet, Gürcü kralını bozguna uğrattı. Kars ve Erzurum’mu aldı. Gürcülerden memnun olmayan Hristiyanlar, Ahmet’le birlikte oldular. Ahmet fütuhata devam etti. Gürcü Kralı Giorgi II (1072—1089), önce Acara’ya sonra da Abhanistan’a kaçtı. Ahmet, “Türkmenlerden Ebu Yakup ile İsa Bori’yi zengin Gürcistan bölgesine gitmesi için teşvik etmişti. Bu iki kumandan Karadeniz’e kadar her tarafı işgal ettiler. Şavşat, Acara, Karthili, Ardanuç, Kutais ve havalisini tamamen işgal ile mahiyetindeki boyları buralara yaydılar (1080). Kışı Mogan’da geçirdikten sonra, yeni kuvvetlerle tekrar Gürcistan’a girdiler. Çoruh kaynakları ve bütün sahil bölgesini ele geçirdiler.(38)

   Sultan Melikşah, 1086 yılı başlarında Kafkaslara geldiğinde bütün şehirler yeniden tabiiyetlerini arz ettiler.

  37 -Mehmet Bilgin. Sürmene Tarihi

  38 -İbrahim Kafesoğlu. Sultan Melikşah Devrinde Selçuklu İmparatorluğu. İst. 1953 32