C- TUZCUOĞULLARI İSYANI
1. BÖLGENİN İDARİ YAPISI VE YEREL BEYLERİN HAKİMİYETİ
17. yüzyılda ortaya çıkan ayanlık, 18. ve 19. yüzyıllarda güçlenerek devam etti. Kaza, sancak ve hatta eyaletlerin yönetimlerini eline geçiren ayanlar, bir derebeyi hatta bir kral gibi davranıyorlardı.
Daha önce söylediğimiz gibi Trabzon'da Murathanlılar, Samsun bölgesinde Canikli ailesi ve Cabbarzadelerden pek çok kişi eyalet valisi, sancak ve kaza mütesellimi olarak görev yaptı. Tuzcuoğlu Memiş Ağa da Batum Sancağı Muhafızı olarak sancak beyliğine kadar yükselmiş bir zattı.
Bölgede hüküm süren derebeyi ve ağalardan bir kısmını, Tuzcuoğulları isyanı dolayısıyla tanıyor, diğerlerini de Alman bilim adamı Prof. Karl Koch'un bölgede gerçekleştirdiği seyahat notlarından öğreniyoruz. Bütün yerli beylerin kudreti, Tuzcuoğulları isyanının bastırılmasından sonra önemli ölçüde azalmıştır.
Padişah emriyle bölgeye iki seyahat yapan Alman bilim adamı Prof. Karl Koch, bu seyahatlerinden birini 1843, diğerini ise 1844 yılında gerçekleştirmiş ve seyahat notlarını kitap haline getirerek yayınlamıştı. Bu değerli eserin Rize ile ilgili bölümleri hemşerimiz Muzaffer Arıcı tarafından tercüme ettirilmiş ve bastırılmıştır. Koch'un bu seyahatnamesi ile bize tanıttığı ova beyleri şunlardır :
1. ve 2. ova beyleri Atina'da oturur. 1. si Atina'nın batı tarafındaki köylerin yöneticisi idi. Kemer, Melyat, Selet ve Rumbat onun emrinde idi. Rumbat'ta Laros kalıntıları bulunuyordu. 2. Atina Beyi, Hemşin deresinin bu tarafında yarım saatlik yerlere hakimdi.
3. Ova Beyi Bulep Ova Beyi idi. Marmanat deresinin verimli topraklarına sahipti.
4. Ova Beyi Ardeşen'e, Fırtına Deresi'nin alt bölümüne;
5. Ova Beyi Viçe Suyunun dağ eteklerine kadar uzanan kesimine;
6. Ova Beyi Arhavi Suyunun sol tarafına;
7. Ova Beyi Arhavi Suyunun dağ eteklerine kadar uzanan bölümüne;
8. Ova Beyi üç saatlik mesafedeki Rizzeh bölgesine;
9. Ova Beyi Hopa Suyu ve yakın çevresine;
10. Ova Beyi Çoruh'a akan Üç kale suyu boyunca Çat Ova bölgesine;
11. Ova Beyi Metrio Ovasına;
12. Ova Beyi Perlevan bölgesine;
13. Ova Beyi Maradit bölgesine;
126
126 |