Rize tarihi dolayısıyla Rize'nin doğusu ve batısında yer alan coğrafyadan nasıl bahsettik ise Rize'nin güneyinde yer alan İspir ve Bayburt bölgesinden de kısaca bahsetmemiz gerektiğine inanıyorum. Selçuklu Türklerinin Anadolu'ya gelip yerleşmelerinden önce Hıristiyanlığın Gregoryen mezhebinden olan İspir ve Bayburt halkı, Gürcistan'da kurulmuş olan Bargatlı Devletine tabi idi. 1071 tarihinden 1200 tarihine kadar da bazen Saltuk Oğullarına ve bazen de Danişmend Oğullarına tabi oldular. 1230 yılında Anadolu Selçuklularının eline geçen bu çevrede Türk boyları gelip yeni köyler kurdular. İlhanlılar zamanında da (1256 - 1353) Bayburt'ta Yakutiye Medresesi açıldı.
1353 - 1402 yılları arası, Ertene Beyliği ile Kadı Burhaneddin Beyliğine tabi olan İspir ve Bayburt, 1402 tarihinden sonra Akkoyunluların hâkimiyetine girdi. 1473 yılında Akkoyunluların Osmanlılara yenilmesinden sonra da Gürcülerle Osmanlılar arasında el değiştirerek 1514 yılına gelindi. 1514 tarihinde yapılan Çaldıran savaşından sonra Bayburt sancağı kurularak İspir kazası bu sancağa bağlandı. Kesin olarak Osmanlı topraklarına katılan Bayburt ve İspir, nişancılar gönderilerek tahrir edildiler.
1515, 1520 ve 1530 Tapu Tahrir Defterlerine göre İspir, Bayburt Sancağına bağlı bir ka(d56)ılıktı. 1515 Tarihli Tapu Tahrir defterine göre Bayburt'un yarısından biraz fazlası Müslümandı. İspir şehrinde de 7140 Müslüman nüfusa mukabil, 439 Hristiyan nüfus bulunuyordu. Müslüman nüfusa kale muhafızları, sipahiler ve diğer Müslüman görevliler de dahildi. Tire bölgesinden Bayburt'a 300 kadar Müslüman getirilip yerleştirilmişti. Bu iskan hareketinin Fatih zamanında yapıldığı ve getirilenlerin namazında niyazında samimi Müslümanlar oldukları kayıtlarda mevcuttu.
Köylerdeki nüfusa gelince çok azı Müslümanlıkla tanışmıştı. 1515 ve 1530 tarihli tahrir defterine göre İkizdere ilçemizin Gölyayla çevresi, Kabahor Nahiyesi adı altında Bayburt Sancağına bağlı bulunuyordu. İkizdere'nin Cimil tarafı ise Hemşin'e dahildi.

   G- GÜRCİSTAN'IN FETHİ

  56 İsmet Miroğlu . 16. Yüzyılda Bayburt Sancağı 74