fetihten önce bu bölgeye yerleşik Müslümanlar değil, belki fetihten sonra bu bölgeye göçle gelen Müslümanlar kasdediliyor. Çünkü, fetihten önce bölgede yerleşik Müslüman bulunmuyordu. 6467 Hristiyan hanenin 1303'ü özel arazi sahibi idi. Bunlara baştine deniyordu. Müslümanlardan 8 hane, Hristiyanlardan 54 hane vergiden ve her türlü mükellefiyetten bağışlanmıştı. Atina kazasının köy sayısı aynı, fakat hane sayısı azdı. 30 karyede 584 Müslüman haneye karşılık 3096 Hristiyan hane bulunuyordu. Trabzon sancak beyine ve tımar erbabına tahsis edilen vergi gelirleri de 293.550 akçe seviyesinde idi. Atina'daki Müslümanların 468'i yeni Müslüman, 114 hanesi kadim Müslüman , 2 hanesi özel arazi sahibi Müslüman’dı. Ayrıca, burada 5 hane mütekait sipahi yaşıyordu. Hristiyanların 474'ü Baştine resmine tabi özel arazi sahipleri idi. Bunların dışında 33 Hristiyan hane vergiden muaf tutulmuştu. Hemşin kazasında 34 karyede 214 Müslüman haneye karşılık 457 Hristiyan hane mevcuttu. Hemşin toprağının alanı geniş, köy sayısı fazla fakat hane sayısı azdı. Hemşin'de Müslüman nüfusun Rize ve Atina köylerinden daha fazla olması dikkat çekicidir. Muhtemeldir ki Hemşin bölgesi, İspir'le irtibatlı olması münasebetiyle Müslümanlıkla daha önce tanışmıştı (veya burada Müslüman olarak okuduğumuz kelime vergiden muaf kimseler anlamında müselleman olarak okunmalıdır). Yukarıda belirtildiği gibi Hemşin kazasının vergi gelirleri köylerle ilişkilendirilmemiş, ''Ber mücib-i hükm-ü Humayun ber vech-i maktu'' ifadesi mucibince toplu olarak 17.000 akçe gösterilmişti. Defterin bu bölümünde Hemşin'de bulunan kale erlerine tahsis edilen gelirlerin hangi karyelerden ve nasıl temin edildiğine dair bir kayda rastlanılamadı. Yalnız Kanuni Sultan Süleyman, 1560 tarihinde Trabzon Sancağı gelirlerini yazan Kasım Beye gönderdiği bir Hükm-ü Humayunla (Başbakanlık Osmanlı Arşivi.Mühimme Tasnifi. 3. Defter) iç kesimlerde yer alan altı kalenin muhafızlarına kendi hassından 150.000 akçelik bir gelir tahsis ettiğini bildirmişti ve bunun böylece kayda geçmesini istemişti. Bu altı kale arasında Kale-i Zir ve Kale-i Bala da bulunmaktaydı. Yukarıda ismi geçen muhasebe defteri , tapu tahrir defterleri gibi bir karyede bulunan hane sahiplerinden başka ''mücerred'' ve ''bive'' tabir edilen yetişkin erkekleri de gösterir. Mücerred, yetişkin bekâr erkek, bive ise dul erkek demektir. Mücerredler ve biveler ayrıca vergiye tabi
olduklarından adı geçen defterlere yazılırlardı. Aşağıdaki listede bekar ve
68
68 |