11- Pazar ilçesi Yücehisar Camisi'de Ayşe Hanım'ın hayratı olarak 1798 tarihinde yapılmıştı. Günümüzde yıkılarak yenilenmiştir. 12- Güneysu Merkez Camisi'nin ilk yapılış tarihi de 1798'dir. Bu cami 1907 yılında yenilenmiş ve 1990 yılında son şeklini almıştır. 13- En eski eserlerden biri de Çamlıhemşin ilçesi Hala köyü Melivar deresi üzerinde bulunan bir kemer köprüdür. Köylülerin ifadesine göre Küçükdere veya Çakuli Köprüsü olarak bilinir. 8 metre ayak genişliği, 6 metre yüksekliği olan bu eser, üzerindeki orijinal kitabeye göre, 1212 / 1797 yılında yapılmıştı. Köprü, Mustafa oğlu Muhammed'in hayratıdır. Çakuli köprüsüne yakın bir mesafede, Ayder deresi üzerinde bulunan ikinci bir köprünün kitabesi yerinden sökülmüştür. Kitabesi yerinden sökülen bu köprü ile Çamlıhemşin merkezinde bulunan kemer köprünün Prof. Karl Koch'un tanıklığı ile çağdaş olduklarını söyleyebiliriz. Çünkü ünlü seyyah 1844 yılında bu üç köprünün üzerinden geçmişti.
2. MEZAR KİTABELERİ
Her biri bir sanat eseri olan ve o devrin anlayışına göre dikilen mezar taşları, Rize'nin çok uzak köylerine kadar yayılmıştı. Mezarların kadınlara mı, erkeklere mi ait olduğunu ve mezar sahibinin mesleğini mezar taşının biçiminden anlamak mümkündü. Devrin kültür özellikleri yansıtan mezar taşları, yontu sanatının olduğu kadar, hat sanatının da güzel örneklerini verir. Şüphesiz ki, Rize kabristanlarını süsleyen mezar taşları, Rizeli sanatkarların eserleri değildi. Bunlar başka illerden ve belki de tamamıyla İstanbul'dan getirilmişlerdi. Eskiden camiler, köyün veya kasabanın merkezi bir yerinde yapılır, kabristan da bu caminin çevresinde bulunurdu. 1940'lı yıllara kadar Şeyh Camisinin önü ile Orta Cami ve Dalyan Camisinin çevresi mezarlıktı. O dönemde bütün Türkiye'de başlatılan bir uygulama ile şehirlerdeki bazı mezarlıklar kaldırıldı. Bu uygulamadan Şeyh Camisi önünde bulunan kabristan ile Orta Cami ve Dalyan Camisi çevresindeki mezarlıklar da nasibini almış, bu meyanda Şeyh Camisi önünde bulunan türbe de yıkılmıştı. Rize'de tespit edebildiğimiz en eski yazılı mezar taşı, Ardeşen ilçesi Kavak Mahallesi Ekşioğlu Camisinin avlusunda bulunmaktadır. Hacı Mustafa oğlu Ahmet Çelebi'ye ait olan bu mezar, 1128 / 1715 tarihini taşır. 18. yüzyıla ait mezar kitabelerinden bazılarının ölüm tarihleri de şöyledir: 116
116 |