Orhan Naci AK

  Hüseyin 100, Gerz’de Sadioğlu 150, Viçe’de Mehmet Bey 100, Hopa’da Mamoli Mustafa 200.

  Cevdet Paşanın tarihine göre, bölgeden istenildiği kadar asker sevk edilememiş ve maalesef Anapa Kalesi Rusların üçüncü taaruzu sonrası elden çıkmıştır.

   Tuzcuoğlu isyanları sırasında Trabzon valisinin kuvvetleri önünden kaçan Tuzcuoğlu Memiş Ağanın Rize’de Karaibrahim oğlu Hasan Ağanın konağına sığındığını öğreniyoruz ki bu husus, Karaibrahim oğlu Hasan Ağanın o dönemde Memiş Ağayı koruyacak kadar bir güce sahip olduğunu göstermesi bakımından dikkat çekici bulunmuştur.(22)

   1843 - 1844 yıllarında Rize dağlarında ve Pazar’dan doğuya doğru bir seyahat yapan Alman bilgini Karl Koch’un seyahatnamesinden, gezdiği yerlerde hakim olan yerel beylerden bazılarının isimlerini öğreniyor ve bazılarının da hakim oldukları toprakları. O tarihlerde Kumbasaroğlu Süleyman Ağa Cimil’de, Halit Ağa Hemşin Zugada oturuyor, ayrıca Hemşin Marmanat karyesinin de bir ağası bulunuyordu. (Günümüzde Pazar’ın Akbucak Köyü)

   Karl Koch, Pazar’dan Batum’a doğru, 15 ayrı bölgenin yerel beylerin yönetiminde olduğunu ve bu beylerin buralarda adeta hükümet ettiklerini haber vermektedir. Bu yerel beylerin yönetiminde olan bölgeler sırası ile şöyledir:

  Bu beylerin ilki Pazar’ın batısına, 2.si Pazar’ın doğusuna, 3.sü Pazar’ın Bulep bölgesine, 4. sü Ardeşen’e, 5. si Viçe yanı Fındıklı’ya, 6.si Arhavi’nin batı bölümüne, 7. si Arhavi’nin doğu bölümüne, 8.si sahildeki Rizzeh mıntakasına, 9.su Hopa’ya, 10.su Hopa Borçka arasında yer alan Çat köyü mıntakasına, 11. si Makriya’ya, 12. si Pehlivan

  22 Münir Aktepe. Tuzcuoğlu İsyanı. Tarih Dergisi.İst-1953