Rize’nin Yönetim Tarihi.

  b) Diğer kaynaklara göre yerel beyler ve ayanlar.

  Ekşioğulları Vakfının her yıl çıkardığı Ekşioğulları dergisinin 21 Haziran 2004 tarihli sayısında Soğucak ve Anapa kalelerinin müdafaası için bölgeden gönderilecek kuvvetlerle ilgili olarak bir tarihî belge yayınlanmıştır. Belgenin kaynağı gösterilmemekle birlikte 1789 tarihinde bölgenin yönetimi ile ilgili önemli bilgiler sunmaktadır.

   Anapa Kalesi, Azak Denizinin 100 km kadar doğusunda Goban Nehri ağzında yer alır. Ruslar bu kaleyi ele geçirip Kafkaslara hakim olmak istiyorlardı. Osmanlı İmparatorluğu bu önemli kalenin muhafaza edilebilmesi için Trabzon valilerini görevlendirdi. O dönemde Trabzon Valiliği yerel beylerin özellikle Canikli ailesinin elindeydi. Ekşioğulları Vakfının dergisinde yayınlanan bu belgeye göre Soğucak ve Anapa kalelerinin müdafaası için Trabzon Vilayetinden gönderilecek askerlerin tedarik edilmeleri, bölgede ayanlık mertebesinde bulunan ağalara havale ediliyordu. Emir Trabzon mütesellimine yazılmış ve bölgedeki ağaların ikinci kez temin edecekleri ilave kuvvetin miktarı belirtilmiştir. Bu belgeye göre, asker toplama ve gönderme işinde Rize’den görevlendirilen ayanların isimleri ve ikinci kez gönderecekleri kuvvetlerin miktarları şöyledir: Rize’den Tuzcuoğlu 100, Ekşioğlu 200, Bir Oğlu 100, (Biroğlu diye yazılmış bu şahsın, İkizdere Kafkame yani Çağrankaya mahallesi sakinlerinden olan Piroğulları olması mümkündür. Bu aileden bazı kişiler, eşkiyalık yaptıklarından ötürü, biri 1763 ve diğeri 1838 yıllarında Trabzon ahkam defterine konu olmuşlardı.(21)) Yanbeyoğlu 150, Meto Mehmet 150, Atina’da Balta Haci İsmail 150, Hemşin’de Sıçan Haci

  21 Trabzon Ahkam defterine göre Rize’nin iktisadi ve sosyal yapısı. Kasım Anıt’ın yüksek lisans tezi.