13. 14. ve 15. yüzyıllarda Karadeniz kıyılarındaki ticaretin tamamen Venedikli ve Cenevizli denizcilerin elinde olduğunu görüyoruz. Sinop ve Trabzon'dan sonra, Rize ve Pazar limanları da bu denizcilerin uğrak yerleri idi. Rize kalesinin Cenevizliler tarafından yapıldığı konusundaki umumi kanaat, Cenevizlilerin bölgedeki etkinliğini gösterir. Osmanlıların Sinop'u, Trabzon'u ve ardından da Kırım'ı almaları Venedikli ve Cenevizli tüccarların Karadenizde'ki faaliyetlerinin sonu oldu. Bu fetihlerden sonra, Karadeniz'de ticaret yapma yetkisi, tamamen Osmanlıların eline geçti.
16. yüzyıldan itibaren; Karadeniz'de ticaret gemileri ve sahil kasabaları Azak denizinin kuzeyinden gelen Don kazaklarının ve Kafkas halklarından olan Abhaz ve Çerkez kabilelerinin hedefi oldu. Bunlar Cenevizlilere esir satıp geçimlerini temin ediyorlardı. Cenevizlilerin çekilmesinden sonra Karadeniz'de yağmalama hareketlerine giriştiler. Bunlar kayıkları ile Karadeniz'e çıkan gemilere saldırıyor; kıyı kasabalarını yağmalayarak halkın can ve mal emniyetini tehdit ediyorlardı. Bu yağmalama hareketlerinden biri de 1571 yılında yapılmıştı. XIV numaralı Mühimme Defterinin 30 Muharrem 1571 tarihli kaydına göre Abazalar, 1571 tarihinde "Batum sancağına tabi Arhova, Gönye ve Atina nahiyelerini vurmuş esir alıp yağmalamıştı."
Osmanlılar bu saldırıları ve yağmalama hareketlerini önleyebilmek için zaman zaman Karadeniz'e donanma gönderiyor ve bu deniz korsanlarını cezalandırıyordu. 1622 yılında Mapavri korsanlarca yağmalandı ve halkının tümü tutsak edildi. O yıl, Recep Paşa komutasındaki Karadeniz donanması, Korsanlardan 18 kayık ile 500 esir alarak döndü. 2 yıl sonra, 300 kayıkla Karadeniz'de dolaşıp uygun zaman kollayan Kazakların 70 kayığı batırıldı, 780 Kazak da esir( 6)alındı. Osmanlı donanmasının Karadeniz'de aldığı bazı tedbirlere ilaveten bazı sahil kasabalarında koruyucu kalelerin yapıldığını da biliyoruz. Bu kalelerden biri de Çayeli'nin doğu yakasında yapılmış olan Zeleki kalesi idi. 19. yüzyıl başlarında mevcut olan bu kaleden bugüne ulaşan hiçbir iz kalmamıştır.
Korsanların saldırılarına karşı alınan tedbirlerden biri de Trabzon Valisi Rize'li Ömer Paşa'nı(n7) yaptırdığı hücum kayıkları olmuştur. Daha önce Canik (Samsun) Sancağı Beyi olan Ömer Paşa, 1610 tarihinde Trabzon Valisi olduktan sonra Menkisle denilen hücum kayıkları yaptırmıştı. Bunlar beş kişi tarafından kullanılan savaşa elverişli kayıklardı. 1620 yılında Trabzon önlerine gelen Don Kazakları üzerine gönderilen bu kayıklar, bu saldırıda oldukça başarı sağlamış ve kazakları esir almışlardı.
Kazaklar, 1621 yılında da Rize'yi basarak halkla savaştılar ve büyük zararlar verdiler. Korsanların verdiği umumi zararlardan ötürü, Trabzon Eyaletinin vergisi( 8)% 50 indirildi.
Korsanların kıyı kasabalarına saldırıları bundan sonra da devam etmiştir. 1633 tarihinde Trabzon sahillerine yapılan baskınlar Trabzonlular tarafından önlenmiş ve korsanlar öldürülmüştü. 1637 tarihinde "Kazaklar 150 şayha ile Karadeniz'e geçerek tüccar gemilerini yağmalamışlar, Karadeniz çevresindeki kasabaları( 9)yakıp yıkmışlardı."
Don Kazaklarının saldırılarından biri de Gönye kalesine yapılmıştı. Şimdi bunu tafsilatıyla görelim.

  6 -Hammer Tarihi

  7 -Rize’li Ömer Paşa, 1610-1629 tarihleri arasında Trabzon Valiliği yaptı. 1617 yılında Trabzon yeniçerileriyle birlikte Gürcistan’ın yardımına gönderildiğinde yerine Murathanlı Mehmet Paşa vekalet etmişti. Murathanlılar, Akkayunlu Hükümdarı Uzun Hasan’ın soyundan Trabzonda sözü geçen ailelerdendi. Bu aile zaman zaman isyan hareketlerine kalkışmış devleti meşgul etmişti.

  8 -Mahmut goloğlu Trabzon Tarihi.

  9 -Evliya Çelebi Seyahatnamesi 98