Gerek Kimmerler ve gerekse onları yurtlarından kovalayıp çıkaran ve sonra da takip ederek Medlerin topraklarına girip onları mağlup eden İskitler, Orta Asya kökenli olup, Türklerin ulu atalarıdır. Kimmerler, M.Ö.2000 yıllarında Orta Asya’dan kalkarak Kırım ve Azak Denizi çevresine gelmişlerdi. İranlıların Saka dediği İskitlerin asıl yurtları, Hazar Denizinin doğusu idi. Bunlar Hazar Denizinin kuzeyini dolaşarak bu denizin batısına göç edip yerleşmişlerdi.

Sakalar Kimmerleri kovaliyarak güneye inerken bunlardan 28 bin Türk ailesi Gürcistan’da kalıp buraya yerleşti. Gürcistan’da 12. Yüzyıl sonuna kadar etkinliklerini sürdüren Orbenyanlar,Türk soyundan sayılmaktadır. ”Hazar ve Hunlar’a komşu Çenestan hükümdarı ölünce, oğulları arasında taht kavgası başladı. Sonunda yenik kolun başı genç prens, bütün devlet hazinesini taraftarları ile birlikte kaçırarak Daryal’ı geçip, Gürcistan’a ulaştı. Düşmanı ülkeden kovsunlar diye, bu Çenestanlılar’a beğendikleri yerler verilerek, şerefle yerleştirildiler. Prensleri Orbel kalesine yerleşti ve Orbelli ahalisi de “Çenli” diye anılmaya başlandı. Orbenyanler ülkesinin baş kumandanı olarak Persler’i ülkeden kovdu ve sonunda ilk Gürcistan kralı Parnavas başa geçince (M.Ö. 302-267), Orbenyanlar ülkede kraldan sonra ikinci şahsiyet sayılarak çok şereflendi ve ocaklık halinde baş kuman-danlığı ellerinde tuttular. Gürcistan krallarına taht giydirme imtiyazı bu hanedana aitti.” Orbel kalesine yerleşen Çenestanlılar dini adlar dışında Arat, Elkum, Liparit gibi soylarına mahsus Türk adları kullanıyorlardı.

Kırzıoğlu, Sakalardan bir kolun “kalarç” adlı bir Türk uyruğunun “Aşağı Çoruk boyu ve Rize-Batum arasına yerleştiğini öteden beri Karadeniz’e esen sert, kuru ve kayıkları deviren yele de Batum-Rize arasında kalarç yeli dendiğini, ‘kalarç yeli’ tabirinin 2700 yıllık bir Türklük belirtisi” olduğunu söylemektedir.

Rize’nin 5 km doğusundaki derenin adı Askoros’dur. Kırzıoğlu bu adı Sakalarla birlikte gelen Askur adlı Oğuz- Türkmen boyunun bir hatırası olarak ele almaktadır. Bu Oğuz kolu o kadar kalabalık idi ki bu çaya adını vermişti. Askuros kelimesinden ‘os’ eki ayırt edilince “Askur” adlı Oğuz-Türkmen kolunun adı belirir demektedir.

Part’lar ve diğer adları ile Arsaklılar Hazar denizinin güney doğusunda bulunan Sakalar ülkesi, Partiya’da kurulmuştu. Bu krallık M.Ö. 120 tarihin-den sonra batıya yönelerek Hazar denizinin batısını ve Kafkas ülkelerini kendilerine tabi kıldılar. II. Mitridat(M.Ö. 123-88) “Val-Arsak adlı kardeşini buraya uc beyi tayin etti.” Val- Arsak, Ponts ülkesini itaat ettirdi. Kaf-kasya’nın kuzeyindeki asi ahaliden “Vunt-Bulgar”ın bir kolunu getirip Kars yaylasına, bunların bir kolunu da Bayburt çevresine ve Çoruh solundaki