(Prof. Dr. Tayyip Gökbilgin 1520, 1523 ve 1554 tarihli Trabzon Livasına ait Tapu Tahrir defterlerini inceleyerek bu çalışmasını Belelten Dergisinin I. Cilt, 26. sayısında yayınlamıştı. 44 sayfadan ibaret olan bu makale "XVI. yüzyıl başlarında Trabzon Livası ve Doğu Karadeniz Bölgesi" adını taşımaktadır. Biz burada Rize ve Doğu Karadeniz Bölgesinin o dönemdeki tarihini bu değerli makaleyi esas alarak anlatmaya çalışacağız. Bu arada 1530 tarihli Rum ve Karaman vilayetleri Muhasebe Defteri kayıtlarından da yararlanacağız.)
Prof. Dr. Tayyip Gökbilgin, Trabzon'un fethinden sonra teşekkül ettirilen Trabzon Livası için : "Bir eyalet teşkilatına bağlı olmaksızın müstakil idareci ve kumandanlar marifetiyle, kale dizdarları, şubaşıları, şehir ve kasabalarda kadı, zaim, umera vasıtasıyla idare edildiği anlaşılmaktadır" dedikten sonra devamla: Bu bölgenin önem kazanması, "Devlet merkezinin dikkat ve alakasını üzerine çekmesi, Beyazıt II devrinde ve Şehzade Selim'in buraya sancak beyliği ile gönderilmesi suretiyle başlamış gibidir" şeklindeki mütalaasını serdetmekte ve Trabzon'un başlangıçta bağımsız bir sancak olduğuna işaret etmektedir.
Trabzon Livası Yavuz Sultan Selim devrinde (1512 - 1520) Sivas merkezli Rum eyaletine bağlanmıştı. Bu eyalet, 15. asırda : 1- Amasya, 2- Tokat-Sivas, 3- Niksar, 4- Karahisar-ı Şarki, 5- Canik olmak üzere beş livadan müteşekkildi. Vilayetin adı "Vilayet-i Rum-i Kadim" di. Yavuz Selim zamanında yapılan fütuhatlarla bu eyalete 6- Kemah, 7- Bayburt, 8- Malatya, 9- Divriği - Darende ve 10- Trabzon Livası ilave edildi ve bu

eyaletin liva sayısı 10'a yükseldi. 16. yüzyıl sonlarında yeni bir düzenleme daha yapılmış ve bu düzenle Malatya, Dulkadir eyaletine; Bayburt ve Kemah Erzurum eyaletine bağlanmış ve Trabzon'da iki sancaklı bir eyalet haline getirilmişti. Trabzon eyaletinin sancaklarından biri eyalet merkezi olan "Trabzon Sancağı" diğeri ise "Batum-Gönye Sancağı" idi.
16. yüzyıl başlarında 10 livası olan Vilayet-i Rum-i Kadim'in dökümü şöyleydi:
"Rum Eyaleti 43 kazadan, 42'si tımarlı, 4'ü ulufeli olmak üzere 46 kaleden müteşekkildi. 1 beylerbeyi ve 9 sancakbeyi idaresindeydi." Vilayette "37 şehir ve kasaba, 6447 köy, 3759 kıta mezra, 256 kıta çiftlik ve 154 cemaat (kışın ve yazın yer değiştiren göçebe kabileler) bulunmaktaydı." Ayrıca 43 kadı, 5 miralay, 86 zaim, 3810 tımarlı sipahi, 46 kale dizdarı, 40 kale kethüdası, 7 topçu, 2335 kale muhafızı ve 1008 azep neferleri mevcuttu.
Bütün eyalet içinde tuzlak, maden ocağı, imaret, medrese, cami, mescit, hamam, kervansaray, değirmen, boyahane, bozahane ve dükkânlar birer birer yazılmıştı. Bütün nüfus 100.073 Müslüman hane, 54.718 Hristiyan hane, bekar ve dul erkeklerle birlikte 213.503 nefer olarak gösterilmişti.
Eyaletin bütün gelirleri : Cizre, mukataa, divani ve malikane resimleri ile birlikte 36.320.818 akçe idi. Bu gelirlerin kimlere tahsis edildiği ise aşağıdaki listede gösterilmiştir.

Görüldüğü gibi gelirlerin ancak yedide biri vakıflar yoluyla sosyal hizmetlere ayrılmış bulunuyor. Yol, köprü, mektep gibi alt yapı hizmetlerine ise ödenek ayrılamıyor.

AKÇE MİKTARI 

KİME TAHSİS EDİLDİĞİ 

7.340.114 Akçe

Padışaha

700.000 Akçe

Beylerbeyine

2.665.700 Akçe

Sancak beylerine

18.307.523 Akçe

Zaimlere ve sipahi tımarlarına

1.602.662 Akçe

Azepli askerlere ve kale muhafızlarına

5.714.819 Akçe

Evrak ve emlak ile evlatlık vakıflarına

36.320.818 Akçe 

Toplam 