Trabzon fethedilince, Trabzon devleti toprakları içinde bulunan bazı yerli beyler Rumeli’ne sürüldüğü gibi Arnavutluğun fethinden sonra da bazı Arnavut beyleri bu bölgeye ve başka yerlere gönderilmişlerdi. Başlangıçta Hristiyan olan bu Arnavut beyleri, zamanla Müslümanlığı kabul ederek Osmanlı İmparatorluğu içinde yeni bir kimlik kazandılar.
Zeamet, yıllık 20 bin akçelik bir geliri ifade eden bir tabirdi. 20 bin akçelik yıllık geliri hak edenlere zaim denirdi. Of'da ve Atina'da ve Hemşin'de birer zaim bulunuyordu ve bunlar yörenin güvenliği ve inzibatından sorumlu idiler.
Yıllık yüz bin akçe geliri ifade eden timarlara has denirdi. Trabzon Sancağında yalnızca Trabzon Sancak Beyinin hassı vardı. 1486 tarihli Tapu Tahrir Defterine göre rütbesi mirlüva olan Trabzon Sancak Beyine yıllık 251.316 akçe tahsis edilmişti. Trabzon Sancağında beylerbeyine ve padişaha ayrılmış vergi geliri bulunmuyordu.
Timar, zeamet ve has gelirleri hane başına alınan 25 akçelik vergilerden, tarım ürünlerinden alınan öşürlerden, değirmen, iskele, bozahane, boyahane gibi bazı gelir getirici müesseselerin vergilerinden, güveyi vergisi ile bazı cezalardan oluşuyordu. Öşür vergisi Trabzon Sancağı içinde "kapluca" denilen ince bir buğdaydan, "duhne" denilen darıdan, meyvelerden, bostan, ceviz, keten, fındık, hınzır, bal ve bağlardan alınıyordu.
Timarlar dağıtılırken bir karyenin gelirleri eğer 6000 akçeyi geçiyorsa 6000 akçelik kısmı bir tımar sahibine, diğeri ise başka bir timar sahibine veriliyordu. Eğer bir karyenin geliri 6000 akçeyi bulmuyorsa bu eksik başka bir karyeden tamamlanıyordu.
Trabzon'un fethinden sonra yazılan ilk Tapu Tahrir Defteri 1486 tarihini taşımaktadır. Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan ve fotokopisi elimizde olan bu değerli defter, fetihten sonraki durum hakkında tafsilatlı bilgiler vermektedir. Yine bu defter, Trabzon ve çevresinin fethi hakkındaki bazı yanlış bilgilerimizi de düzeltmektedir. 1960 yılına kadar bilinen ilk Tahrir Defteri 1515 tarihini taşıyordu ve Trabzon'un fethi sonrasındaki bilgiler de bu defterdeki bilgilere dayandırılıyordu. Bugün elimizde bulunan en eski defter 1486 tarihini taşıyor ve Yavuz'un Trabzon'a vali olmasından önceki dönemi kapsıyor. 1486 tarihini taşıyan bu defter de yazılan ilk defter değildir. Fetihten hemen sonra tutulan ilk kayıtlara dayanılarak 1486 yılında yenilenen "bir defter-i cedid", yani yeni bir defterdir.
1486 tarihli Tapu Tahrir Defteri, Rize tarihi üzerine oluşmuş bazı yanlışları düzeltmektedir ki, bu bakımdan bizim için önemli bir kaynaktır.Düzeltilen bu yanlışlıklar nelerdir? Bunlara kısaca değinelim.

  47