16. YÜZYIL SONLARINDA RİZE

  A- TAPU VE KADASTRO GENEL MÜDÜRLÜĞÜNDE BULUNAN TAPU TAHRİR DEFTERLERİ

   Öncelikle bu bölümde anlatılanların dayandırıldığı tarihi kaynakları ve belgeleri tanımakla işe başlamamız gerektiğine inanıyorum.Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyud-i Kadime bölümü, Osmanlı İmparatorluğunun pek çok sancağına ait Tapu Tahrir Defterini titizlikle muhafaza etmektedir. Bunların 8'i Trabzon Eyaletine ait defterlerdir.Tahrir defterlerinin bazısı ''mufassal'', bazısı da ''icmal'' tabir edilen cinstendir.Mufassal tapu tahrir defterleri mahalle ve köyleri, mahalle ve köylerde oturan hane reisleri ile dul ve bekar yetişkin erkekleri isimleri ile yazar.Halkın Müslüman olup olmadıkları hane reislerinin isimlerinden anlaşılır. (Belge : 1)
İcmal tabir edilen defterlere gelince bunlar, tımar sahiplerinin isimlerini, tımarlarını hangi yerleşim yerlerinden aldıklarını ve bu vergilerin miktarını akçe olarak gösterir.Tımar sahiplerinin kimlikleri hakkında kısa bilgiler verir. ''Vaki olan Gürcistan seferinde mevcut olup, ula hizmet etmiştir.'' yani yüksek derecede hizmeti olmuştur gibi.
Tapu Kadastro Genel Müdürlüğünde bulunan mufassal defterlerden ikisi Trabzon Sancağına, biri ise Batum Sancağına aittir. Rize kazası,Trabzon sancağına ait bulunan 43 numaralı defterde; Atina, Hemşin ve Arhova kazaları da Batum sancağına ait olan 122 numaralı defterde yer almaktadır. Diğer beş defter icmal defteridir.
Adı geçen genel müdürlükte bulunan 197 numaralı defterde Acara sancağına aittir. Deftere göre Çıldır Eyaletine bağlı olan Acara sancağı, Acara-i Sufla ve Acara-i Ulya adlarında iki kazadan oluşuyordu. III.Murat zamanına ait olan bu defter 18 varaktır.
Rize'den bahseden Trabzon sancağına ait 43 numaralı mufassal tapu tahrir defteri hicri 991, miladi 1583 tarihini taşır. Bu defter Rize'den başka Kürtün, Çepni, Akçaabad, Maçuka ve Yomra nahiyelerini de ihtiva eder. Defter 199 varak yani 389 sayfadan ibarettir.
Trabzon sancağının diğer nahiyeleri 29 numaralı mufassıl tapu tahrir

  80