“Zira Kimmerler İskitlerden kaçarken Asya’dan geçmişler Khersonessos’ta içinde bu gün Sinoplu Yunan kolonilerinin oturdukları kentler kurmuşlardı. Gene besbelli, peşlerinden gelen İskitler, Media’yı yollarını şaşırdıkları için istila etmişlerdi.”(11)

   Kimmerler batıya göç ederken Anadolu topraklarını alt üst etmişler ve batıda Lidya Krallığının topraklarına girerek krallığın başkenti Sades’i işgal etmişlerdi.Kimmerlerin Lidya topraklarından ve bütün Asya’dan kovulup çıkarılmaları Med Kralı Krakases zamanında ( M.Ö. 625-565) olmuştu. Ayrıca Medler, “Halys ırmağının (Kızılırmak’ın) üst yanına düşen Yukarı Asya’yı İskit egemenliği dönemi dışında 128 yıl ellerinde tutmuşlardı.”(12)

   Heredot’un Kimmerler ve İskitler hakkında söyledikleri kısaca bunlardan ibaret. Fahrettin Kırzıoğlu İskitlerin Anadolu’ya gelişleri ile ilgili olarak şunları ilave etmektedir: “Sakalarıın (İskitler) ikinci ve daha kuvvetli bir göç kolunun Kafkasları aşıp güneye inmeleri, Kür ve Aras boylarına yerleşmeleri M.Ö. 665 yıllarına rastlıyordu.” Sakalar atlı, göçebe ve fatih bir kavim idiler. Hükümdarları Meduva/Madyas yönetiminde bütün Anadolu, Suriye ve Filistin’i fethedip Med topraklarının altını üstüne çevirmişlerdi.

   İskitlerin ve onların kovaladığı Kimmerlerin Anadolu’ya geldiklerini ve burada bir müddet kaldıklarını kesin olarak biliyoruz. Lakin bunların Trabzon ve Rize çevresine indiklerine dair her hangi bir bilgiye rastla-mıyoruz. Bunlar, Kafkasların güneyine inip Aras ve Çoruh nehirlerinin vadisinden yürüyerek batıya yönelmişlerdi. Trabzon’dan doğuya doğru gidip gelmelerin o zamanın şartlarında ancak deniz yolu ile olacağı tabiidir. İskitler ve Kimmerlerin deniz yolunu kullandıklarına dair bir bilgi olmadığına göre, Rize’nin İskit veya Kimmerler tarafından iskan edildiğini söylemek için daha fazla bilgiye ihtiyaç olduğu muhakkaktır. Yağmalama olayları hariç, Çoruh vadisini takip ederek batıya yürüyen Kimmerlerin, Rize ve çevresine inmediklerini düşünüyoruz.

   Yunanistan’a saldıran Pers İmparatoru Kserkes (M.Ö. 485-465) ordusunda bulunan “Moskhei’lerin (Kuzeydoğu Anadolu halklarından) başlıkları ağaçtandı. Kalkanları küçük, mızrakları kısa saplıydı, uçları sivri ve uzundu. Tiibaren’lerin Makron’ların ve Mossinoik’lerin silahları da Moskhoi’lerin gibiydi.”(13)

  11 -Heredot Tarihi

  12 2-Heredat Tarihi. Paragraf:130

  13 - Heredot Tarihi. Paragraf: 78 4

  14 -Heredot Tarih. Paragraf: 79