dağlara yerleştirdi. Rize’nin güneyindeki dağlara. Balkar ve Barkar dağı denmesi bundandır.
52-428 yılları arasında Romalılara karşı bir uc beyliği halinde kurulan Küçük Arsaklılar sülalesinden yukarıda bahsetmiştik. Iğdır- Kars ovasına yerleşen bu Arsaklıların hükümdarı II. Ardaşeş ahalisini çoğaltmayı dilemiş ve Partlı hükümdarı Arsak’ın (M.Ö.250-247) Horasandan getirdiği ve Hamedan’a yerleştirdiği “Manua” adlı pehlivan yapılı yiğidin uruğunu ülkesine yerleştirmişti. Bu uruğa Hamad hanedanı anlamında “Amad-Uni” denildi. Bunların İran literatüründe “Manua’lar da denilmektedir. “İşte bu Horosanlı Türkmenler, sonradan ateşe tapan Sasanilerin baskısından kaçarak Bizans idaresindeki Rize bölgesine gelip (620 yılları) Hemşen-Hemşin’e yerleşerek adlarını bölgeye vermişlerdir.” Buraya Hamadanlılar, Hamadandan gelenler anlamında Hemşin denmiştir. Küçük Arsaklılar kralı III. Tridat (286-330) kendisini “dönük” hastalığından kurtaran “Anak” oğlu Aziz Gregor’un minnettarı olarak Hıristiyanlığı kabul etmiş ve 301 yılında vaftiz edilmişti. Horosanlı Süren-Paklav soyundan “Anak” oğlu Aziz Gregor’un kurduğu mezhebe yukarıda belirttiğimiz gibi Gregoryan mezhebi veya düz Ermenilik denir. İşte Hemşinliler, bu din ve mezhebin mensubu olarak 626 yılında buraya gelip yerleşenler, Horosan’dan Hamedan’a, oradan Arsaklı ülkesine, Arsaklı ülkesinden ateşperest Sasanilerin zulmünden kaçıp Hemşin’e gelenlerdir.
F- BİZANS DÖNEMİ (395-1204)
Roma İmparatorluğu doğu ve batı diye iki İmparatorluğa ayrılınca Rize Doğu Roma İmparatorluğunun sınırları içinde kaldı. Doğu Roma İmparatorluğunun (Bizans İdaresi) ilk yıllarda Trabzon ve havalisini Pontus Polemaniaus Vilayeti içinde yer alıyordu. Bu günkü Rize vilayetinin batı kısımları bu vilayete bağlı iken, Rize’nin doğu kesimi ve Artvin, Lazika vilayeti veya Lazika Krallığına bağlı bulunuyordu. Doğu Roma egemenlik sahasında yer alan Lazika Krallığı en güçlü döneminde Kafkas dağlarına kadar uzanıyor ve kralları Roma İmparatorluğu tarafından tevcih ediliyordu. Daha önce de söylendiği gibi Lazika Krallığı Roma İmparoturuna vergi vermiyor fakat imparatorluğun doğu sınırlarını koruyordu.
Bizans’ın ilk dönemlerinde Rize’yi anlatırken Rize’yi ikiye bölen idari taksimata göre hareket edilecektir. Önce Trabzon’u merkez alan Pontus Polemoniaus Vilayetine, sonra da Sohum’u merkez alan Lazika Eyaletine göre. Çünkü Rize’nin durumu doğusu ile Lazika’yı, batısı ile Trabzon’u ilgilendiriyordu.
27
27 |