5. RİZE’NİN KURTULUŞU

   8 Mart 1917 tarihinde patlak veren Rus devrimini müteakip Rusya’da kurulan yeni hükümetler, Almanya ve bu arada Osmanlılarla barış görüşmelerini başlattı. Rus kuvvetlerinin çekilme şartlarını belirleyen Erzincan Mütarekesi 18 Aralık 1917 tarihinde imzalandıktan sonra Ruslar çekilme işlemine başladılar.
Rus kuvvetleri çekilirken bunların yerini Ermeni kuvvetlerinin almakta olduğu haberi geldi. Bunu önlemek için emir alan 123. Piyade Alayı, 14 Şubatta Giresun'dan hareketle Rusların terk ettiği yerleri doldurmaya başladı. Ruslar, 24 Şubatta Trabzon'u Türk kuvvetlerine törenle teslim ederek 11 gemi ile Trabzon'dan ayrıldılar. Trabzon'dan ayrılan Rus kuvvetlerinin yekûnu 8000 kişi idi.
İleri harekata devam eden birliklerimiz, 2 Mart 1918 günü Rize'ye girdi. Rus kuvvetlerinin Rize'den zayiatsız ayrılabilmesi için yerel yöneticilerle anlaşma yapılmıştı. Ruslar çekilirken tahriklerden kaçınacak, Türkler de onların mallarına ve canlarına zarar vermeyecekti. Buna rağmen Rus ordusu içinde bulunan Ermeniler, Rize çarşısında bulunan bazı camileri ve Rize çarşısını ateşe verdiler.
Rus kuvvetleri yüzlerce at ve araba ile karadan Rize'yi ter ederken, mahalli çeteler, düşman birliklerinin zarar görmemesi için güvenliği sağlamaya çalışıyordu. Fakat uzun yol boyunca halkın tepkisinden kurtulamayan işgal kuvvetleri, at ve araba cinsinden pek çok ağırlıklarını (k9)aybettiler.
Rize'nin kurtuluşunu gerçekleştiren kuvvetlerin başında Yüzbaşı Muhittin (Solar) Bey bulunuyordu. Halk eski gümrük binası önünde toplanmıştı. Yüzbaşı Muhittin Bey bayrağımızı göndere çekerek belediye binasından halka hitap etti. İki yıllık esaretin bittiğini müjdeledi. Halk, kurbanlar keserek ve silahlar atarak kurtuluş gününü bir bayram sevinc(i10) ile karşıladı.
Rize'nin kurtuluşunu gerçekleştiren Türk kuvvetleri ileri harekatlarına devam ettiler. 9 Martta Çayeli, 10 Martta Pazar ve Ardeşen, 11 Martta Fındıklı işgalden kurtuldu.

  9 -Süleyman Kazmaz. İpsiz Recep, Ankara-1996

  10 -İhsan Topaloğlu. Rus İşgalinde Rize. Trabzon-1997 196