1- 33 yıl Hükümdarlık eden II.Beyazıt döneminde Osmanlı İmparator-luğu, fetihler peşinde koşan bir politika izlememişti. Bu dönemde, Çoruh nehri ağzında bulunan Gönye ile yakın çevresi fethedilmiş, bazı kaleler alınmıştı. Haçlı kuvvetlerinin Ege ve Akdeniz kıyılarına saldırıları ve kıyılarımıza zarar vermeleri önlenmemişti. En önemlisi; Şah İsmail Osmanlıları tehdit eden bir güç haline gelmiş ve bunun sonucunda da Anadolu'nun büyük bir bölümü Şiiliğin tehdidi altına girmişti.
2- Akkoyunlu Devleti, asrın başından beri bölgedeki hakimiyetini tamamen kaybetmiş bulunuyordu. İran'da iktidarı ele geçiren Şah İsmail, Akkoyunluların bıraktığı boşluğu doldurarak Doğu Anadolu'da etkin olmaya başladı. Şah İsmail daha asrın başlarında Bayburt ve Erzincan'a hkimdi. Trabzon Sancak Beyi Şehzade Selim'in buralara baskınlar yaparak Şah İsmail'in kardeşini esir alması, iki taraf arasındaki gerginliği iyice artırmıştı.
1514 yılında yapılan Çaldıran savaşı sonunda Şah İsmail yenilince, Doğu Anadolu üzerindeki hâkimiyeti de gittikçe azaldı. İspir, Bayburt ve Erzurum kesin olarak Osmanlılara geçti. Bayburt sancak merkezi yapılıp İspir bir kaza olarak Bayburt'a bağlandı. Bayburt ve İspir Tımar sistemine göre yazılarak vergilendirildi.
3- 1516'da Mısır fethedildi, Halifelik Osmanlılara geçti. Suriye ve Hicaz Osmanlı topraklarına katıldı.
4- 1521'de Belgrat, 1522'de Macaristan, 1529'da Budin, 1534'te Tebriz ve Bağdat fethedildi. Kanuni Sultan Süleyman Bağdat seferinden dönerken Van ve Erzurum'un birer eyalet olmasını emretti. Nişancılar görevlendirilip bu eyaletlerin gelirleri yazıldı.
5- 1529'da I. Viyana kuşatması yapıldı ve 1538'de Preveze deniz savaşı kazanıldı.
6- 1548'de Kanuni'nin başında bulunduğu Osmanlı ordusu, Tebriz'e kadar gitti. Kanuni, dönüşünde Erzurum'a uğrayarak Erzurum Paşasını şehit eden Gürcüleri cezalandırmak için üzerlerine kuvvet gönderdi ve

  57

  yapılan iki sefer sonunda Gürcülerden 27 kale zaptedildi. Bu kalelerden bazıları birleştirilerek Tortum sancağı oluşturuldu.
7- 1566'da Zigetvar kalesi fethedildi ve Kanuni Sultan Süleyman bu son seferinde vefat etti.
8- 1571'de Kıbrıs fethedildi.
9- 1578'de başlayan İran seferi sonunda Batum'un kuzeyinden başlayarak ta Kırım'a kadar bütün Gürcistan, Kafkas ülkeleri, Tebriz, Loristan, Şehrzor ve Şirvan Osmanlılara bağlandı.
10- 1596 yılında yapılan Avusturya seferi sonunda Haçova zaferi kazanıldı ve Eğri kalesi alındı.

  A- TRABZON'UN EYALET-İ RUM'UN BİR LİVASI OLDUĞU