19. YÜZYIL RİZE TARİHİ
(YÜZYILIN İLK YARISINDA RİZE)

   A- DÖNEMİN UMUMİ VE BÖLGESEL TARİHİNE BİR BAKIŞ

   Bölgenin tarihini incelemeye geçmeden önce devrin umumi tarihine bir göz atmakta fayda görmekteyiz.
1- Sadece 9 yıl bağımsız kalabilen Kırım Hanlığı, 1783 yılında Ruslar tarafından işgale uğradı. Kırım'ın işgalinden sonra, Rusların Anapa Kalesini zorlayarak Kafkas Dağlarının güneyine inme teşebbüsleri, Güney Kafkasya ile birlikte bölgemizi de tarihin konusu haline getirdi.
2- 1789 yılında Fransız ihtilâlı oldu ve Osmanlı İmparatorluğu Nizam-i Cedit adı altında yeni bir askeri teşkilat oluşturdu.
3- 1789'da Mısır, Fransızlar tarafından işgal edildi.
4- 1789 tarihinde tahta çıkan yenilikçi padişah III. Selim 1807 yılında kanlı bir ihtilâl ile tahttan indirildi. Yerine yine yenilikçi bir padişah olan II. Mahmut geçti. 1826 yılında yeniçeri ocağı kaldırıldı. 1839 yılında Tanzimat Fermanı ilan edildi. II. Mahmut öldü.
5- 1829 yılında Ruslar, Gümüşhane'ye kadar bütün Doğu Anadolu'yu işgal ettiler. Aynı yıl Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa isyan ederken Yunanistan'da bağımsızlığını ilan etti.
6- 1846 yılında Osmanlı İmparatorluğu dahilinde 36 eyalet, 162 liva, 1267 kaza vardı. Eyaletlerin başında müşir, livaların başında paşa, kazaların başında genellikle muhassıl veya mütesellim denilen bir görevli bulunuyordu. Trabzon, eskiden olduğu gibi yine iki sancağı olan bir eyaletti.
7- 1840 yılında eyalet, liva ve kaza meclisleri kuruldu. Bu meclislerle halkın yönetime katılması öngörülüyordu.
8- 1844 yılında 21 milyonu gayrimüslim olmak üzere İmparatorluğun toplam nüfusu 35 milyondu. (Sadece erkekler sayılmıştı.) İstanbul'da 475 bini Müslüman, 416 bini gayrimüslim olmak üzere 991 bin kişi yaşıyordu.
9- Rize önemli bir kaza merkezi olarak yine Trabzon merkez sancağına

  120