13- Beylerbeyi veya sancak beyi için arpa, otluk, saman, odun vesair için salma vuruldukta zeametlere asla salma vurmayıp serbest olmayanlardan alınmalı.
14- Bir raiyet ziraat etmese sanat işlese veya ziraat edüp 75 akçe miktarı mahsulü sipahisine vermese eksiği ne ise verip 75 akçeyi tamamlamalı. Eğer bir raiyet başka bir vilayete gidip kazancılık veya pazarcılık edip büyük kâr sağlasa bir yılda veya iki yılda bir evine gelse bunun gibilerden 15 akçe levendiye alınır.
15- Trabzon sancağı yeniden yazılıp tevzi olunduğunda anılan vilayetin yazıcısı vilayette vaki olan zaviyeleri ve nöbetleşe kendi toprakları üzerine asker olanları defter-i cedide reaya kayd eyledi ve birkaç sipahi neferine tımar bağladı. Defterler başşehre geldiğinde zaviyelerin zaviyelilikleri eski defterler mucibince ve eski usul üzre karara bağlansın diye buyuruldu. Şöyle ki eskiden kendi topraklarını ne şekilde kullanıp sefer-i humayuna asker oluyorlar ise aynı usulle kendi topraklarında nöbetleşe asker olsunlar. Ve eskiden ne şekilde muaf olmuşlarsa şimdi de o şekilde muaf olsunlar ve eski defter mucibince ektikleri miktar kadar ektirmezlerse mahsulleri tutulup zapt olunsun. Zaviyelerin evlatlıklarından olmayıp başka karyeden gelip vilayetlere kaydolmuş olanlar riayet hükmünde olup, kendilerinin tuta geldikleri toprakların hak ve vergilerini riayet gibi sipahilerine versinler diye buyurularak defter-i cedide kaydolundu.
2. 43 NUMARALI TAPU TAHRİR DEFTERİNE GÖRE RİZE KAZASI
1583 tarihli ve 43 numaralı defterin 2. sayfasının fotokopisini küçülterek aşağıya alıyoruz. Bu sayfada yer alan 26 müslüman hane Rize merkezinde bulunan Cami-i Şerif mıntıkasına yerleştirilmişti. Bu Müslüman aileler, Rize'ye göçmen olarak gelmiş olmalıdır. Dinine ve devletine bağlı bu insanlar, aynı zamanda yoksul kimselerdi. Bu nedenle de vergiden muaf tutulmuşlardı. Bunlar o kadar halktan kimselerdi ki, isimleri bile Abduş ve Memi gibi adlardan oluşuyordu veya adları kısaltılarak yazılmıştı.
Cami-i Şerif mıntıkasının, daha önce yorumladığımız gibi Rize merkezini teşkil eden, eski ve yeni kalelerin bulunduğu Eminettin ve Piri Çelebi mahallelerinden birinde olması gerekir. 1583 tarihinde Nefs-i Rize olarak isimlendirilen eski Rize kasabası 4 mahalleyi ihtiva ediyordu. Cami-i Şerif mahallesinin 26, Popikola mahallesinin 81, Poka mahallesinin 20, bizzat Rize tabir edilen yerin de 40 hanesi vardı. Toplam olarak 164 hane ediyordu.
83
83 |