76

  E- “ALLAH DİLEMEDİKÇE SİZ DİLEYEMEZSİNİZ.” AYET-İ KERİMESİ VE İNSANIN SORUMLULUĞU

  İrade hürriyeti alanında üzerinde en çok tartışılan ve meseleyi zora sokan ayetlerden biri de “Allah dilemedikçe siz dileyemezsiniz” ayetidir.

  “Şâe” (dilemek) fiilinin geçtiği bu mahiyetteki ayetleri, insanın yaptıklarından dolayı sorumlu olduğu ve dolayısıyla seçme ve seçtiğini gerçekleştirme kudretinde olduğu yönünde yorumlamamız gerekmektedir. Çünkü Allah insanları yaptıklarından dolayı sorumlu tutmaktadır.     

  Şimdi bu ayetlerin meallerini bir kere daha görelim:

      Allah’ın dilemesi olmadıkça siz dileyemezsiniz. Şüphesiz Allah Hakkıyla bilendir, hüküm ve hikmet sahi-bidir. (İnsan76/29)

  Alemlerin Rabbi olan Allah dilemedikçe siz dileyemezsiniz. (Tekvir 81/29)

  Allah dileseydi, sizi tek bir ümmet yapardı. Fakat O, dilediğini saptırır, dilediğini doğru yola iletir.. Yapmakta olduğunuz şeylerden mutlaka sorguya çekileceksiniz. (Nahl 16/93)

   “Allah dilemedikçe siz dileyemezsiniz” (İnsan76/29) Cebriyyeciler bu ayeti bizim kendiliğimizden hiçbir şey isteyemeyeceğimiz şeklinde anlıyor ve böylece insanın irade özgürlüğüne imkan tanımıyorlar. Bunlara göre, bizim dilememizden önce Allah dileyecek veya bizim dileyeceğimiz şeyi Allah önceden dilemiş olacak. İnsanın hür bir seçimi veya dilemesi yoksa, insanın eylemlerinden dolayı sorumlu tutulmasını anlamamız zorlaşır. Bu durumda şahsi sorumluluk kalkar. Ama konu o kadar basit değildir. Çünkü, Kur’an-ı Kerimde bulunan pek çok ayet-i kerime insanın eylemlerinden dolayı sorumlu olduğunu ve dolayısıyla da seçme hürriyeti ve seçtiğini gerçekleştirme kudretine (istitaat)