diğerleri de ona cevap vermeye çalışıyor. Mesele çözüldü sanılıyorsa da aslında ortada bir çözüm görülmüyor.

Cebriyyeciler şöyle diyordu:

“Allah insanların kafir olacağını elbet bilmektedir. Artık onların iman etmeye güçleri yetmez. Çünkü Allah’ın bilmesi buna manidir.” ((Mustafa İslamoğlu: Kader Risalesi ve Şerhi. Sayfa:159)

Buna karşılık Ehl-i sünnet önderleri diyorlar ki: İnsan cüz’i iradesini serbestçe kullanarak yapacağı eylemi seçiyor, Allah da âlim sıfatı gereği insanın bu seçimini önceden bildiği için bunu yazıp muhafaza ediyor, zamanı gelince de insanın bu eylemini yaratıyor. Yine deniyor ki: İnsan hürdür, çünkü yapıp ettikleri önceden yazılı olduğu için gerçekleşmiş olmuyor, belki gerçekleştirileceği bilindiği için yazılmış oluyor. Bu yorum bir kısır döngüdür. Bu kısır döngüyü ne kadar tekrarlayıp dursak yine de irade hürriyetine bir çıkış yolu bulamıyoruz. Neticede biz Allah’ın bildiği şekilde davranmak zorundayız ve bilinenin dışına çıkamayız. Oysa hürriyet ve irade, başka türlü davranmayı, karşı durmayı gerektirir. Maturidi’nin dediği gibi: “İnsanlar yapmakta oldukları fiillerin tam zıddını işleme imkanına sahip kılınmıştır.” ( Kitb’üt Tevhid. Bekir Topaloğlu Tercümesi. sayfa.396)

Allah, kullarının şakî mi, sâid mi olduğunu yani ne tür fiiller işleyeceğini, iyi veya kötü işler mi yapacağını önceden biliyor ve bu bilinenler yazılı halde muhafaza ediliyorsa-ki Allah bunu bilmeye muktedirdir- o zaman insanlar, Allah’ın bu bilgisine ve yazısına aykırı bir eylem içinde olamaz. Neticede Allah’ın insanın cüz’i iradesiyle gerçekleştireceği eylemleri önceden bilmesi (isterse bilir) ve bunu yazması irade özgürlüğünü ortadan kaldıran bir durumdur.