müdahalesiyle meydana gelmezler. Bunlara toplu yaşayışın kanunları, iyi ve kötü fiillerin neler olduğu ve ahlak kuralları dahildir. Diğer yanda bu gibi ayetlerin bir manası da şudur: Bunlar, Allah’ın büyüklüğü ve kudretini gösterme makamında indirilmişlerdir.

11/6 ayetinde yine genel bir kural söz konusudur. Allah’ın burada bizden istediği şey, kainatta her şeyin Allah’ın koyduğu düzen içinde cereyan ettiğini bilmemizdir. Allah’tan başka bir düzenleyici ve rızık veren yoktur. Allah herkesin rızkını verendir. Rızıkları yaratan Allah’tır. Canlılar pozisyonlarına göre bu yaratılan rızıklardan istifade eder. İnsan da sahip olduğu kudret ve irade ile rızkını elde etmeye çalışır. Allah isterse kuluna geniş kapılar açar ve isterse işlerini kolaylaştırır ve isterse daraltır. Nerde olursa olsun, hangi canlı olursa olsun her canlının ihtiyacını bilir. Onun rızık ihtiyacını bulunduğu mekânda yaratır. Allah o canlının bulunduğu yeri belirler demiyor, bulunduğu yeri bilir diyor. Şüphesiz ki isterse o canlının bulunacağı yeri de belirleyebilir.

Ayrıca insanların toplu bir yaşayışı olacak ve bu toplu yaşayışın zamana ve mekana göre değişebilen kuralları bulunacak. Öyle bir toplum ki burada ayrı ayrı ümmetler, açlık, tokluk, zenginlik fakirlik, savaşlar, düşmanlıklar, gelenek ve görenekler olacak. Bütün bunlar Allah’ın insanları imtihan etmek için belirlediği bir kaderdir. İnsan türüyle ilgili bir kader. Allah, sorumlu tutacağı insan türünü imtihan etmek için düzenlediği bir ortam. Toplu hayat olmasıydı, imtihana tabi tutulacağımız sorular ve konular çok sınırlı olurdu. Toplu yaşayış, imtihan için konuları zorlaştırıyor ve çeşitlendiriyor. Toplumsal hayat insan türünün kaderi ve bir özelliği. İnsanı kuşatan bir kader.

Burada tartışma konusu olabilecek husus ( sizin başınıza gelen her hangi bir musibetin önceden yazılmış olması (Hadîd 57/22) ifadesidir ki burada anılan musibetten