yukarda da temas ettiğimiz şekilde ilk defa Hasan el-Basrı’den rivayet edilen Kader Risalesinde görmekteyiz.

O bu konuda şöyle diyordu: “Allah onların tutkularına tabi olmaları sebebiyle küfrü seçtiklerini biliyordu. Keza Allah, onların küfrü kerih görmeleri halinde, ondan uzak duracaklarını biliyordu. Zira onlar, Allah’ın kendilerini iman ve adalet konularında sınamak için sunmuş olduğu (seçme hakkını) kullanabilme kudretine sahiptiler.” (Mustafa İslamoğlu Tercümesi. Kader Risalesi. Sayfa:159)

Allah insanın cüz’i iradesini ne yönde kullanacağını bildiği için, bildiği şeyi yazmış olması, bizi eylemlerimizde serbest bırakmıyor. Netice de biz orada yazılmış olanı istemek ve gerçekleştirmek zorundayız.

Nitekim Ehl-i sünnet alimlerinden biri şöyle diyor:

“Hiçbir varlık, Levh-i Mahfuzda yazılı olan kaderinden kaçıp kurtulamaz. İnsanlar, birine Allah’ın yazmamış olduğu bir iyilik yapmak isteseler başaramazlar. Allah’ın yazmadığı bir zarar vermek isteseler bu da ellerinden gelmez.” Abdülkadir Geylani’den (Öl: Hicri 561) den rivayet edilen bu ifadeden anlaşılan o ki: Kulların sorumluluk gerektiren fiilleri de Levh-i Mahfuzda yazılı bulunmaktadır. Orada yazılmış olandan başkası mümkün değildir.

İnsanların yapacakları iyilik ve kötülükler Allah tarafından bilinip yazıldıktan ve bu yazıda da bir değişiklik olmayacağına göre, nasıl olur da insan yaptıklarından dolayı sorumlu olur?

Maturidî’nin insanı sorumlu kılan aklı delilleri ile Kur’andan getirdiği deliller nerede kaldı. Ehl-i sünnet bu görüşü ile tamamen Cebriyyeye yaklaşmış bulunmaktadır.

Maturidî insanların yapacağı eylemlerin ezelde yazılmış olduğuna dair Ebu Hanife’den bir rivayette bulunmakta ve şöyle demektedir: “ Ebu Hanife ( Allah rahmet eylesin) şöyle dedi: Bizimle Kaderiyye arasındaki tartışma iki