İKİNCİ BÖLÜM

A-İSLÂMA VE KUR’ANA GÖRE İNSAN İRADE HÜRRİYETİNE SAHİPTİR.

Cenab-ı Hakkın Kur’an-ı Kerim vasıtasıyla insanlara emirler vermesi, yasaklar koyması, insanların iyi davranışlarını mükafatlandırması ve kötü davranışlarını cezalandırması, kısaca insanları davranışlarından ötürü sorumlu tutması, insanların irade özgürlüğüne sahip olduklarını gösteriyor. Yani Allah insanları, eylemlerinde irade gücü kullanabilen ve gerektiğinde başka türlü de davranabilen bir özellikte yaratmıştır. İnsanı bu özellikte yaratmış olmasaydı onu sorumlu tutmazdı. İnsanın eylemlerinden dolayı sorumlu oldukları konusunda Maturidî ile Mu’tezilenin görüşleri de bazı farklarla aşağı yukarı aynı istikamettedir. Ama kullandıkları terimler, bu terimlere verdikleri farklı manalar ve meseleyi temellendirme açısından savaş halinde.

İnsanın eylemlerinde sorumlu ve dolayısıyla irade özgürlüğüne sahip olmasına rağmen, bazı guruplar bu gerçeğe karşı bazı fikri ekoller oluşturdular ve kendilerine göre de bazı deliller ileri sürüp hatta bazı ayetlerin anlamlarını kendi fikri görüşleri doğrultusunda yorumlamaya kalktılar. Gerçek olan husus, insanın eylemlerinden dolayı sorumlu tutulması olduğuna göre, bizim görevimiz de bu sorumluluğu yok sayan, irade özgürlüğünü kabul etmeyen görüşlerin ve akımların ileri sürdükleri delilleri irdeleyip meseleyi hakikat alanına taşımaktır. Bu kitabın birinci bölümünde genellikle Cebriyyeci görüşü benimseyen veya bu görüşe yaklaşan akımları ve onların ileri sürdükleri delilleri ele alıp incelemiş olduk. Şimdi de insanı eylemlerinden dolayı sorumlu tutan ayetlere bir bakalım.