ki, insan o alanlarda güç, kudret, istitaat ve irade kulla-nabilsin. Bu şu demektir: İnsanın sorumlu tutulduğu iradi fiiller, Allah tarafından önceden belirlenmemiştir. Bunlar Allah’ın insanlarla ilgili kaderinde veya Levh-i Mahfuzda yazılı değildir. Allah’ın sorumlu olduğu fiilleri takdir edip, önceden belirleyip yazmaması, onun kudretinde ve yetkisinde olan bir şeydir. Allah, hür bir insan yaratmaya gücü yetendir.

Allah, insanın ahlakla ilgili eylemlerini önceden belirlemek zorunda değildir. Allah iyi ve kötü olanın ne olduğunu bildirmiş, iyi olanı yapanı mükafatlandıracağını kötü olanı yapanı da cezalandıracağını söylemiştir.

Aynı şeyleri tekrarlayıp duruyoruz ama, işin aslı, şu sorunun cevabına bağlı bulunmaktadır: ‘İnsanların sorumluk gerektiren fiilleri, Levh-i Mahfuz’da yazılı olan şeyler arasında mıdır?’ Allah, benim şu zaman ve şu mekanda şu kötü fiili işleyeceğimi, ve işlediğim kötü fiilin karşılığı olarak da şu cezaya çaptırılacağımı yazmış mıdır? Bu sorunun cevabını ilgili Kur’an ayetlerinde aradık ve evet veya hayır diyebileceğimiz bir sonuca ulaşamadık. Ama Allah bize emredip nehyediyorsa, yaptıklarımızdan dolayı bizi sorumlu tutacağını söylüyorsa biz de sorumluluk gerektiren fiillerimizin önceden belirlenmediğini söylüyoruz.

D-ALLAH’IN ÖNCEDEN HER ŞEYİ BİLMESİ VE İNSANIN SORUMLULUĞU ÜZERİNE BİR MÜTALAA

Hasan El-Basri’nin Cebriyyecilerden naklettiği aşağıdaki görüş ve bu görüşe karşı Ehl-i sünnet’in geliştirdiği çözüm şekli, aslında kader meselesine dahil edilmiş yapay Bir problemdir. Cebriyyecilerin iddiası ile bu iddiaya karşı Ehl-i sünnetin geliştirdiği çözüm, Allah’ın kitabından alınmış değildir. Birileri paradoksal bir önerme ortaya atıyor ve