23

  bilir demek başka, Allah her şeyi ezelde bilmek zorundaydı demek ise daha başka.

  Ç- KADERİYYE VEYA MU’TEZİLE MEZHEBİ

      Kaderiyyenin tarihteki yeri:

      İnsanlar yapıp ettiklerinden dolayı sorguya çeki-lecekler midir? Yani insan eylemlerinde hür müdür, değil midir?

      İnsanın eylemlerinde hür ve sorumlu olduğunu iddia eden ve Cebriyyenin karşısında yer alan görüşün ilk adı Kaderiyye idi. Daha sonra bu mezhebin görüşlerini paylaşanlar Mu’tezile adını almışlardır. Bir görüşe göre, Peygamberimize ait olduğu söylenen ve Kaderiyyeyi kötüleyen bazı rivayetlerden dolayı aynı isim altında bulunmak istememiş ve Mu’tezile ismi altında görüşlerini savunmaya devam etmişlerdir.

  Kaderiyye mezhebi, insanları davranışlarında hür ve sorumlu kabul ediyordu. İlk temsilcileri Emevi Devleti (661-750) zamanında yaşamış olan Vasıl bin Ata, El Cuhenî ve Gaylan bin Muslum el- Kıptî’dir.

  Kaderiyye, hakkındaki iddialardan biri de şudur: Kaderiyye mezhebi Kader’i kabul ediyor mu, etmiyor mu? Bu noktada farklı rivayetler vardır: Ehl-i sünnet imamlarından Maturidî, Kaderiye mezhebinin kaderi Allah’dan nefy ettiğini yani kaderi kabul etmediğini ileri sürmektedir. (Kitabü-t-Tevhid. Sayfa:405-406 Bekir Topaloğlu Tercümesi). (Genellikle bu iddia üzerinden Kaderiyeye saldırılar yapılmaktadır) Kaderiyenin görüşlerini paylaşan ve onun devamı olan Mu’tezile mezhebi ise kulun fiilleri söz konusu olduğunda kaderi kabul ettiklerini söylemek mümkün görünmüyor.