görülebilen bütün zenginlikleri kapsamamaktadır. Hicri üçüncü yüzyıla kadar karşımıza çıkan yeni meselelerde ilk halifeler veya daha sonra da müçtehitler sorunlara bazı çözümler üretiyorlardı. Gümrükler ve ticaret mallarının vergilendirilmesi Hz Ömer zamanında ve onun koyduğu esaslara göre yapılmaya başlandı. Peygamberimiz (s.a.v.) zamanında Arabistan’da yetişmeyen bir çok mahsulün zekât/sadakalarının hangi esaslara tabi olacağı sonraki dönemlerde kıyas yoluyla yapılan içtihatlarla kararlaş-tırılmıştır.

Asıl soru şudur: Zekat/sadakalar konusunda kıyas, istihsan, analiz veya sentez gibi içtihat yollarıyla hüküm elde etmek yanı yeni kurallar koymak mümkün müdür? Yapacağımız yeni düzenlemelerin bir genişliği ve bir hududu var mıdır?

‘Dinde Çıkarımlar Mantığı ve Dinin Alanı Üzerine’ adlı eserimizde bu konuyu enine boyuna inceliyor ve dinde içtihat konusu ile ilgili olarak şunları söylüyoruz:

Dinin bir ibadet yani Allah’a kulluk alanı var bir de muamelat yani dünya ile ilgili işler alanı. Namaz, oruç, hac gibi Allah’a kulluk alanında, içtihat olamayacağı genel bir görüştür. Bu alanlarda içtihatla yeni bir hüküm koymak dine yeni bir ilave yapmak anlamına gelir ki bu asla kabul edilemez. Dünya işleri ile ilgili konulara gelince; yapacağımız içtihatların kutsallaştırılmaması, dinden bir hüküm gibi algılanmaması şartıyla içtihat kapısı sonuna kadar açık. Biz muamelat alanında içtihat ederek, dine yeni bir şey ilave etmiş olmuyoruz; içtihadımızın muhtemel ve geçici bir hüküm olduğunun idrakindeyiz. Dinin değişmez kurallarına, yani Kur’an hükümlerine de aykırı bir görüş bildirmekten kaçınıyoruz.