İKİNCİ BÖLÜM

ZEKÂT/SADAKA KONUSUNDA YAPILMAYANLAR VE YAPILAN YANLIŞLAR

Buraya kadar anlattıklarımıza dayanarak zekat/sadaka müessesinin tarihi gelişimine göz attığımızda özet olarak şunları söyleyebiliriz:

Zekât/sadaka müessesesi yerli yerine oturtulamamış bunun devletin gelir ve giderleri ile ilgili bir mesele olduğu gözden uzak tutulmuştur. İslam âlemi zekât/sadaka müessesini geliştirememiş, ilk yıllardan itibaren bu konuda tutucu davranmıştır. Oysa zekât/sadaka devletin öncülüğünde kurumsal bir hüviyete kavuşturulabilseydi bu gün İslâm âleminin durumu çok daha farklı olurdu. Başlangıcından bu güne 9/60 ayetindeki ilkeler geniş bir yoruma tabi tutulamamış, bu ayetten beklenen fayda idrak edilememiş, zekât/sadaka kurumu içtihatlarla zengin bir muhtevaya ve teşkilata kavuşturulamamıştır. Peygamberimiz(s.a.s)in ölümünü takiben 9/60 ayetinin ilkeleri görmemezlikten gelinmiş, önce Hz Ömer, müellefe-i kulub uygulamasını askıya almış ve ardından da Hz. Osman, batınî dediği malların zekât/sadakasını toplamaktan vazgeçmiş ve zekât/sadakaların ayrı bir muameleye tabi tutulması şeklindeki Hz Ömer’in uygulamasını terk etmiştir. Belki de doğrusu Hz Osman’ın içtihadı idi ve 9/60 ayetindeki harcama yerlerinin devletin bütün giderlerini karşılayabileceği görüşüne dayanıyordu.