R İ Z E B E Z L E R İ(4)

  Önceleri kendir ipliği ile yapılan kendir bezi veya feretiko denilen dokumalar, pamuk ipliğinin kullanılmaya başlamasıyla farklı bir mahiyet kazandı. 19. Yüzyıl ortalarından itibaren Rize’de gerçekleştirilen dokumalarda kendir ipliği yanında pamuk ipliği ile ipeğin de kullanılmakta olduğunu o devrin yazılı kaynaklarından öğreniyoruz. Tamamıyla pamuklu olan dokumalar II. Cihan savaşı yıllarında yaygınlaşmıştır. O dönemde pamuklu dokumalar için üç evden birinde el dokuma tezgahı bulunduğunu o devre şahitlik edenlerden öğrenebiliyoruz. 20. Yüzyıl sonlarına geldiğimizde pamuklu Rize bezleri ancak birkaç atölyede fabrikasyon olarak dokunmakta ve pazarlanmaktadır.

  El tezgahlarının ortadan kalkmasıyla birlikte bu tezgahlarda dokunan başörtüsü peştamallarla bele dolanan peştamalların üretimi Rize’de tamamen durmuştur. Esnaf, halkın ihtiyacı olan bu örtüleri Trabzonlu meslektaşları aracılığıyla Trabzon’un köylerinden temin etmektedir.

  RİZE BEZLERİNİN ÖZELLİKLERİ

  1940 lı yıllarda Rize’de yaygınlaşan Rize Bezi denilen pamuklu dokumaların kendine has bir takım özellikleri vardı. Bunları sırasıyla şöyle özetleyebiliriz:

  1-Pamuk ipliği dışarıdan gelir bunun boyanması, haşıllanması, çözgüsü, desenlenmesi ve dokunması Rize’de yapılırdı. Kendir bezi veya feretiko dediğimiz beze gelince, kendirin yetiştirilmesi, liflerinin soyulması, işlenmesi ve iplik haline getirilmesi Rizelinin el emeği mahsulü idi.

  2- 90 cm eninde olan Rize Bezinin çözgüsünde 24 numara, atkısında ise 30 numara pamuk ipliği kullanılırdı. Rize Bezinde 30 numara olan pamuk ipliği , kara peştamal, makaslı peştamal ve dolaylıkta 20 numara olarak tatbik edilirdi.

  3- Rize Bezinin santimetre karesinde 18 çözgü ipliği ve atkısında 20 atkı ipliği olmasına dikkat edilirdi. İyi usta cm de 20 atkı ipliğini tutturmaya çalışır, ayrıca kaliteli bir dokuma elde edebilmek için de kumaşın tek elden çıkmış olmasına gayret sarf edilirdi. Dokumanın yer yer sık veya seyrek dokunmuş olması kumaşın kalitesini düşürür; farklı dokuyucular cm de farklı sayıda atkı ipliği işleyeceğinden bu dokuma iyi bir dokuma olmazdı.

  4- Rize Bezinin ipliği, sentetik elyaf karışmamış saf pamuk ipliğidir. Ayrıca kullanılan bu ipliğin tek kat ve bükümlü olması da gerekiyordu.

  4 - Rize El Sanatları kitabından. Rize Halk Eğitim Müdürlüğü Yayınları-1994 6