HAYATIN İÇİNDEN BAZI KESİTLER

Ancak Rize’nin ve Rizelinin geçmişinde bulabileceğimiz ve günümüzde yaşayan neslin bilemeyeceği bazı hususları burada hatırlatmak istiyoruz.

A) GURBETCİLİK

Çay Ziraatının yaygınlaştığı 1960 lı yıllara kadar gurbetçilik Rizelinin değişmez kadere idi.

Nitekim bu durum, 1583 tarihli Trabzon Vilayeti Tapu Tahrir Defterinin baş tarafında yer alan bir kanunda da ifadesini bulmuş ve kanun bölge hakkında şu tespitte bulunmuştur: (Rize o zamanlar Trabzon’un bir kazası idi) “Adı geçen yerlerin ziraat yerleri az olup zor işlenmekte ve bu yüzden reayanın bir kısmı vatanlarından ayrılıp başka vilayetlere gitmekte ve bu yüzden reaya her zaman hazır olamamaktadır.”

1904 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesinin Rize bölümünde de aşağıdaki malumat verilmektedir:

“Arazi, ahali-i mevcudiyeyi geçindirmeye kâfi olmadığından ve ekser yerler dahi dağlık ve taşlıktan ibaret olup ziraate kabiliyeti bulunmadığından halkın hemen ekserisi Rusya ve Romanya’ya Memalik-i Şahanenin diğer bir çok yerlerine gidip rençberlik ve fırıncılık, tütüncülük, bıçkıcılık ve taşçılık gibi sanayi ile meşgul olurlar.”

Daha sonraları ise Rizelileri denizci ve gemici olarak görüyoruz. Ta ki 1960 yılına kadar. Rizeli hep gurbet hayatına çıkmış ve gurbette kazandığı ile geçinir olmuştur. Gurbetçilik Rizelinin kaderi gibiydi. Rizelinin hayatına tarihten gelen bir derinlikle etkili olmuş olan gurbetçiliği Rizelinin kültür hayatı dışına tutmak mümkün değildir.

Bir toplum düşünün ki genellikle evin erkeği gurbettedir. Böyle bir toplum kadınların etkili olduğu bir toplum olur. Böyle bir toplum gezip görenlerin memleketlerine dönmeleri ile dış etkenlere az çok açık bir toplum olur.

Haberleşmenin sınırlı olduğu dönemlerde gurbetçilik hayatının en dikkate değer yönlerinden biri haberleşmedir. Gurbette olan kişi, memleketten, çoluk çocuğundan; ailesi de gurbete gönderdiği eşinden kardeşinden babasından haber bekler.

Mektuplar posta ile veya gurbete çıkan veya izine dönenlerle gönderilir. Eğer bir kişi gurbete çıkacak veya izin bitimi gurbete dönecekse bütün komşularını dolaşır, mektupları ve özel haberleri alır ve bütün bunları yerlerine ulaştırmaya gayret ederdi. Eğer gurbette olan biri izine dönecekse